Viking-zwaardfragment bij Witmarsum (Friesland) — Een 10e-eeuws meesterwerk

Datum vondst: november 2024
Tentoongesteld: april 2025 — Fries Museum

Een vergulde pommelkap van een Vikingzwaard uit de 10e eeuw werd eind 2024 ontdekt in de Friese bodem nabij Witmarsum. Het fragment is de eerste vondst van dit type in Nederland en werpt nieuw licht op de aanwezigheid van Viking-invloeden in het noordelijke kustgebied. Na conservering door het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden is het stuk sinds april 2025 te zien in het Fries Museum.

Een vondst die geschiedenis schrijft

Bij landbouwwerkzaamheden stuitte een lokale metaaldetectoramateur op een klein maar opmerkelijk fragment van metaal. Na melding aan de provincie en het RMO volgde een zorgvuldig archeologisch onderzoek. Het bleek te gaan om de vergulde pommelkap (bovenkant van het gevest) van een 10e-eeuws Vikingzwaard, waarschijnlijk van het type Petersen E of H, typerend voor elite-krijgers.

Onder de microscoop toonden onderzoekers complexe zilverdraad-inleg en goudverf – details die wijzen op Scandinavische ambachtelijke technieken. “Dit fragment vertelt een verhaal over handel, macht en identiteit,” aldus dr. Linda Klok, conservator middeleeuwse archeologie van het Fries Museum.

Vikinginvloed in Friesland

Hoewel de Rijksmuseum van Oudheden eerder al Viking-gerelateerde vondsten uit Zeeland en Utrecht documenteerde, is deze vondst bijzonder vanwege de locatie. Friesland</strong) was in de 9e en 10e eeuw een contactzone tussen lokale Friese stammen en Noorse handelaren en krijgers.

De pommelkap suggereert dat Vikingwapens of -ambachtslieden in deze regio actief waren, of dat er via handelsroutes objecten werden uitgewisseld. De vondst kan daarmee bijdragen aan nieuw onderzoek naar de verspreiding van Vikingwapens in West-Europa.

Van vondst tot museumstuk

Na het archeologisch onderzoek in Witmarsum werd het fragment overgebracht naar het Rijksmuseum van Oudheden voor reiniging en analyse. Daar werd het 3D-gescand en vergeleken met zwaarden uit Denemarken en Noorwegen. Vervolgens ging het in langdurige bruikleen naar het Fries Museum in Leeuwarden, waar het sinds april 2025 deel uitmaakt van de tentoonstelling “Noormannen in het Noorden”.

Bezoekers kunnen het fragment bekijken samen met andere Scandinavische en Friese vondsten uit de vroege middeleeuwen. Via interactieve displays kunnen bezoekers zelfs zien hoe het originele zwaard eruit moet hebben gezien.

Wat maakt dit fragment uniek?

• Het is het eerste Vikingzwaardfragment van dit type in Nederland.
• Het fragment toont vergulding en zilver-inleg – kenmerkend voor elitewapens.
• De vondst bewijst nauwe Fries-Scandinavische contacten in de 10e eeuw.
• Het fragment is uitzonderlijk goed bewaard gebleven, ondanks duizend jaar in de grond.

De reconstructie van het zwaard

Met behulp van 3D-technieken en vergelijkend onderzoek met exemplaren uit Noorwegen en Zweden hebben archeologen een digitale reconstructie gemaakt van het oorspronkelijke zwaard. Deze reconstructie, binnenkort te zien op EpifaanMoment.nl, toont een rijk versierd wapen van ongeveer 90 centimeter lang met een tweesnijdend lemmet en een complexe geveststructuur.

Archeologie en epifane momenten

De ontdekking van het Vikingzwaardfragment is een klassiek voorbeeld van een epifaan moment – een plots inzicht dat de geschiedenis opnieuw in perspectief zet. Zoals EpifaanMoment.nl benadrukt, zijn zulke momenten niet louter toevallig, maar het resultaat van nieuwsgierigheid, kennis en toewijding.

Culturele betekenis voor Friesland

Volgens de Friese gedeputeerde cultuur symboliseert de vondst “de internationale rol van Friesland in de vroege middeleeuwen”. De provincie overweegt om een vaste “Vikingroute” te ontwikkelen die bezoekers langs historische vindplaatsen voert, waaronder Witmarsum en Harlingen.

Bezoek de tentoonstelling

De pommelkap is sinds april 2025 te zien in de tentoonstelling “Noormannen in het Noorden” in het Fries Museum te Leeuwarden. De expositie loopt tot eind 2025 en bevat meer dan 150 objecten die de interactie tussen Vikingen en Friezen illustreren.

Veelgestelde vragen (FAQ)